در میان طرحهای مختلف فرش جهان، طرحهای ایرانی جایگاهی مشخص و مقامی برجسته دارد. متأسفانه در سالهای اخیر بسیاری از کشورهای صادرکنندة فرش، طرحها و نقشه‌های ایران را تقلید کرده و وارد بازار می‌نمایند و بازار فرش را تصاحب کرده‌اند. کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان، چین، مصر، رومانی، آلبانی و بعضی از کشورهای دیگر اکنون میدان‌دار این بازارند که همگی نیز طرحهای مسروقة ایران را به کار می‌برند. مثلاً هندوستان که در این زمان بزرگترین کشور صادرکنندة فرش است، بیش از پنجاه طرح ایرانی را مورد استفاده قرار می‌دهد. 65% تولید این کشور را فرشهایی تشکیل می‌دهد که از فرش ایرانی نسخه‌برداری شده‌اند.
بیشتر طرحهای ایرانی در جهان، به نام محل بافت آن شهرت دارد. از مشهورترین نقشه‌های فرش ایران نقشه‌های معروف اصفهان، قم، نائین، تبریز، کاشان، مشهد، ساروق و اردبیل را می‌توان نام برد. بر اساس تقسیم‌بندی شرکت فرش ایران، نقشه‌های فرش به نوزده گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
طرحهای آثار تاریخی: از قبیل مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد شاه، تخت جمشید و آثار تاریخی دیگر.
طرحهای اسلیمی: اساس آن را شاخه‌های دورانی در میان برگها تشکیل می‌دهد. اسلیمیِ «دهن اژدر» معروفترین آن است.
طرح افشان: طرحی است از گل و برگها و شاخه‌ها به صورت پراکنده و بدون پیوستگی. افشان ختایی و افشان شاه عباسی از این طرح اقتباس می‌شود.
طرح اقتباسی: طرحهای مناطق و نواحی مرزی کشور و یا طرحهای ممالکی است که سابقاً جزو ایران بوده‌اند مثل طرح افغانی و قفقازی و غیره.
طرح‌بندی: طرحی است که در آن قطعة کوچکی از یک طرح در سرتاسر فرش (چه در طول و چه در عرض) تکرار می‌شود و بعد به هم می‌پیوندد.
طرح بته‌ای: که بسیار اصیل و قدیمی است مثل بُتة سرکج و بُتة جِقه که به نام بُتة قلمکار اصفهان شهرت دارد و در هند هم متداول است.
طرحهای شاه عباس: اساس این طرح را گلهای خاصی تشکیل می‌دهد که به نام شاه عباس معروف است. «لچک» و «ترنج» و شکارگاه از فرعیات این طرح است.
طرح درختی: اساس این طرح را شاخه و برگهای درختان تشکیل می‌دهد. از فرعیات آن درختی ترنجدار، درختی سروی و درختی گلدانی است.
طرح ترکمن: این نوع فرش از نظر شکل هندسی و شکستگی خطوط، خاص کوچ نشینهاست و نقشه ندارد. در طرح ترکمن غزال از فرعیات آن است.
طرح شکارگاه: نوعی از فرش درختی است که انواع حیوانات وحشی در آن دیده می‌شود. از فرعیات آن شکارگاه ترنجدار است.
طرح قابی: این طرح از مجموع قابهای چند ضلعی تشکیل شده. و از فرعیات آن قاب اسلیمی و قاب قرآنی است.
طرح گلفرنگ: این طرح ترکیبی است از طرحهای اصیل ایرانی با گلهای طبیعی تند و روشن مثل گل سرخ و گلفرنگ، دسته گل، و گل و بلبل که شهرت بیشتری دارد.
طرح گلدانی: در این طرح، گلدان در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورد. گاهی یک گلدان سراسر فرش را فرا می‌گیرد. طرح «حاج خانمی» آن شهرت دارد.
طرح ماهی درهم: این طرح از طرحهای بومی است و در عشایر و ایلات بدون نقشه بافته می‌شود. نوع بیرجندی آن شهرت دارد.
طرح محرابی: این طرح از محراب مسجد الهام گرفته است و تزئیناتی از قبیل قندیل، ستون و گل و برگ در آن به چشم می‌خورد.
طرح محرّمات: دراین طرح، انواع قطعاتی از یک نقشه، در فرش تکرار شده، عرض فرش به چند ردیف تقسیم می‌شود. این طرح را «قلمدانی» هم می‌گویند.
طرح هندسی: در این طرح از اشکال مختلف هندسی، زاویه‌دار یا قوسی استفاده می‌شود. شکل ختایی این طرح معروف است.
طرحهای ایلی: از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین فرشهاست که از طبیعت و محل زندگی هنرمندان بافنده نشأت گرفته است. نوع «خاتونی»و «بختیاری» آن شهرت دارد.
طرح تلفیقی: این طرح از ترکیب و تلفیق دو یا چند طرح مختلف تشکیل شده که تلفیق لچک ترنج و کف سادة آن معروف است.
در اصفهان همة این طرحهای نوزده گانه بافته می‌شود اما در دنیای هنر و بازار جهانی فرش طرحها و نقشه‌های لچک و ترنج، طرح افشان شاه عباسی، قالیچه درختی، ماهی درهم، نقشه میر، سروی و شکارگاه، شهرت بیشتری کسب کرده است.
همان طوری که اشاره کردیم. کارگاههای فرش در اصفهان از زمان صفویه رونق گرفت و بسیاری از نقاشان معروف در طرح و نقشه فرش هم فعالیت داشته و پرفسور پوپ ضمن اشاره به هنر قالیبافی در اصفهان در زمان صفویه، سه تن از بزرگترین هنرمندانی را که طرح و نقشه قالی را به عهده داشته‌اند، استاد بهزاد (متوفی به سال 942 هجری) و سلطان محمد (متفی به سال 949 هجری) و سید علی معرفی نموده است.
شاه طهماسب نیز که خود به نقاشی و طراحی علاقه داشته، دستور بافت چند فرش بسیار نفیس را صادر نموده و آنها را به مسجد سلیمانیه، واقع در استانبول هدیه نموده است. علاوه بر قالیچه‌ای که در موزه ویکتوریای لندن است، فرش میلان نیز که شکارگاه می‌باشد، از شاهکارهای هنر دورة صفویه است و نقشه آن را به غیاث‌الدین جامی نسبت می‌دهند.
از آن زمان تاکنون هنوز اصفهان مهد هنر و مرکز طرح و بافت نفیس‌ترین و عالی‌ترین نوع فرش جهان است. هنرمندان نقاش اصفهانی که شهرت جهانی داشته و دارند همانند حاج میرزا آقای امامی و حاج مصورالملکی و استاد حسین ختایی، نقشه‌های بسیار زیبایی طرح می‌نموده‌اند و برخی هم چندین کارگاه بزرگ قالیبافی را اداره می‌کردند. زمانی که هنرستان هنرهای زیبای اصفهان تأسیس گردید، طرح و نقشه فرش اصیل اصفهان به صورت فنی‌تری درآمد. زیرا علاوه بر ریاست هنرستان، استاد عیسی بهادری که خود از طراحان معروف و بزرگ فرش بوده، بسیاری از هنرمندان ارزنده دیگر به همراه او مبادرت به طرح و نقشه فرشهای اصیل اصفهانی نمودند که استادانی مانند فرشچیان، صیرفیان پور، حکمت‌نژاد، جواد رستم شیرازی، عباسعلی پورصفا، رضا ابوعطا، غلامعلی صفدرزاده حقیقی، فیض الله صفدرزاده حقیقی، استاد ارژنگ و بسیاری از هنرمندان دیگر از آن جمله‌اند. از بانوان خانم ایران حدادگر نقاش مینیاتور، از طراحان نقشه فرش سنتی اصفهان هستند.
بافندگان معروفی که هنر نقاشان را روی فرش منعکس می‌نمودند و با الیاف نخ و پشم، کرک و ابریشم افتخار می‌آفریدند، در هر دوره از شهرت و آوازة بسیار برخوردار بودند و معرفی آنها بسیار مشکل است.
دروود با سپاس فراوان.
قدر دانی میکنم از زحمات شما.
نایب رئیس انجمن هنرمندان طراح و نقاش فرش اصفهان