با وجود آنکه در مورد اولین دست بافته های بشر اطلاعاتی کم و بیش کافی وجود دارد ولی درباره نخستین فرش های گره دار جهان و تاریخ و محل بافت آنها دانسته های ما اندک بوده و بیشتر در حدود حدس و فرضیه باقی مانده است. در ردیابی معکوس مسیر توسعه و پیشرفت فن قالی بافی و رسیدن به نقطه شروع و مهد این پیشه مفید که پیدایش آن تنها بر اساس رفع احتیاج و توسط چادرنشیانان و قبایل صحراگرد صورت گرفته است پژوهشگران اروپائی در گذشته در اثر تحقیقات خود به این نتیجه رسیده بودند که تمدن های باستانی مصر و آور گهواره فرش بافی جهان بوده اند و شواهد نستباً معتبری نیز در صحت این مدعا در اختیار داشتند . از جمله م ندرجات تورات به هنگامی که در فصل هجرت قوم بنی اسرائیل در باب آرایش خیمه ها و استفاده از قالی سخن می راند و هم چنین ستون یادبودی از شلما نصر دوم آشوری که در آن نقش دو تخته فرش با ریشه ههای بلند حکاکی شده است.
فرضیه این محققین که قدمت بیشتر و اصالت کمتری داشته و بشتر بر مبنای گفتاری استوار بوده و یا اشاره بر نمونه ای غیر از فرش حقیقی چون نقش سنگی آن دارد با کشفیات باستان شناس معروف روسی به نام «ردنکو» که در نیمه اول قرن اخیر در میان توده های یخی موفق به کشف یک تخته فرش گره دار می گردد به کلی دگرگون شده و در نتیجه مهد قالی بافی از سواحل نیل و رودخانه های دجله و فرات به آسیای مرکزی تغییر مکان می دهد. با شرح کامل تر این حفاری و تفاسیری که بر نتیجه این کشف با اهمیت نوشته شد مسئله را در زیر نور تابان تری می بریم.
در سال 1328 شمسی (1947میلادی) پروفسور ردنکو قطعه فرش گره داری را که در اصل به عنوان پوشش اسب به کار می رفته است در قبرهای مستور از یخ چادرنشینان صحراگرد در محلی به نام «پازیریک» واقع در هشتاد کیلومتری مرز مغولستان در میان کوه های آلتائی کشف می نماید. این فرش که قدمت آن به 2500 سال قبل می رسد در اندازه های 83/1×2 متر و با 3600 گره در دسیمتر مربع و در رنگ قهوه ای مسی و سبز روشن بافته شده است. تصویرهای حاشیه آن با شکل های متداول در دوره هخامنشی و نقش های تخت جمشید شباهت فراوان و بدون ت ردیدی دارند و در زمینه مرکزی آن تصاویر ستاره هایی چهار پره ای شبه شکل های منعکس شده بر روی اشیاء کشف شده در لرستان مربوط به این دوره در دورن مجموعه ای از قاب ها محصور شده اند.
قدیمیترین نمونهٔ قالی ایرانی که یافته شده قالیچهای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخزدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی در درهٔ پازیریک در ۸۰ کیلومتری مغولستان بیرونی پیدا شده و قالی پازیریک نامیده میشود. پژوهشگران این قالی را از دستبافتهای پارتها و یا مادها میدانند.
قالی ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده. گزنفون تاریخنگار یونانی در کتاب سیرت کوروش مینویسد: «ایرانیان برای اینکه بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود میگسترند.»
سالنامهٔ چینی سوئیسو در دورهٔ ساسانی از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین نام میبرد.
فرش معروف بهارستان در کاخ تیسفون نیز به خاطر شکوهش بازتاب گستردهای در ادبیات اسلامی داشته است.
ادامه مطلب ...