آموزش: چله کشی فارسی

چله کشی فارسی*
    

ابتدا میله ای به طول یک متر و ضخامت پنج الی هشت سانتیمتر به طور مستقیم داخل دیوار یا به طور عمود بر زمین فرو برده سپسُ میله ی دیگری را در فاصله ای به اندازه ی طول قالی مورد نظر بعلاوه هشتاد سانتیمتر اضافی جهت ریشه های قالی به موازات میله ی اولی فرو می کنیم ، نخ مورد نظر را تهیه نموده معمولاً از نخ پنبه نمره 20 دوازده یا چهارده لا جهت چله کشی استفاده می شود بدین لحاظ نخ های پنبه را به صورت توپکی شکل درآورده و آن را داخل دو تشتک جداگانه می گذاریم، یک نخ را بدست راست و نخ دیگر را بدست چپ میگیریم و خود ما در وسط نخها قرار می گیریم نخ اول را می اندازیم نخ دست راست را از زیر و نخ دست چپ را از رو می گذاریم، وقتی که دوباره به اول برگشتیم اول نخ دست راست را به فرم هشت انگلیسی نگه می داریم و بعد نخ دست چپ را از زیر میله و از روی دست راست می بریم و هر دو نخ را از زیر میله دیگر می بریم و تا آخر به همین ترتیب ادامه میدهیم، آنچه در این مرحله مهم است مسئله کشش نخ های چله است که دقیقاً باید مواظب آن باشیم، تا آخر یکنواخت تنیده شود و نباید به صورتی باشد که یک قسمت محکم و قسمت دیگر آن شل باشد.
    
    

     وقتی که چله دوانیده شد "زهه کردن" توسط فردی که همکار چله دوان است انجام میشود. برای بدست آوردن نخ مورد نیاز جهت زهه کردن از همان نخ چله کشی استفاده می کنیم.
    ابتدا آن را به طول سه تا چهار متر چند لا می کنیم و یا یک دستمال مرطوب روی آن را مالیده تا گرد و غبار آن از بین رفته و تاب آن یکسان شود.
    

  عمل زهه کردن:
    ابتدا جفت نخ های متناظر را گرفته و نخ زهه را از پشت این دو نخ می گذرانیم، و داخل این دو نخ برده و از زیر نخ زهه را به قدری می کشیم که جفت نخها کنار هم قرار گیرند. پس از پایان عمل زهه کردن عملیات زیر انجام میشود : لازم به تذکر است که عمل زهه کردن نخ ها در دم کار به صورت تک نخی می باشد.
     

 

 

 1- بردن نخ ها به روی سرگزها: وقتی که چله کشی تمام شد دست راست خود را از وسط نخ ها عبور می دهیم تا دم سر اول بیفتد و وسط آن را توسط یک نخ چهار لا که از قبلاً آماده کرده ایم می بندیم تا دم سر اول باقی بماند بعد از آن سرگزها را آماده میکنیم یکی را از قسمت اول چله و دیگر را از قسمت آخر کار عبور میدهیم و نخ ها را در سرگزها می اندازیم. 

 

 

   2- مربندی سرگزها: وقتی که نخ ها رادر سرگزها انداختیم آن را به روی زمین گذاشته ، سرگزها را اندازه گرفته و وسط آن را مشخص می کنیم ، نصف نخ ها را به یک طرف سرگز و نصفه دیگر آن را به طرف دیگر می بریم، وقتی که اندازه قالی مشخص شد اندازه های اضافی را در دو طرف سرگزها می گذاریم و شروع به مربندی می کنیم( هر مر در قالی بیست و پنج سانتیمتر می باشد)، برای اینکه کنار قالی سفت و محکم باشد و خود را جمع نکند در سر اول کار خود چهار سانتیمتر که به هر مر یک سانتیمتر اضافه می کنیم و به سر دوم( سر آخر) هشت سانتیمتر اضافه می کنیم که به هر مر دو سانتیمتر اضافه میشود و وقتی که اندازه های مشخص شد و آن را مربندی کردیم ----- را در هر قسمت جا به جا می کنیم بطور مثال اگر ما یک قالی 1.5*1 داشته باشیم بدین صورت عمل می کنیم تعداد مر 4=1*4 و تعداد بتونها 340=85*4 و تعداد نخ تار 1360=4*340
    
    3- عملیات تکمیلی چله: بعد از به پایان بردن مربندی سرگز ها را بر داشته ، هردو نفر در دو طرف سرگزها می ایستند و یک نفر هم با چوب بر روی نخهای چله زده تا اینکه اگر گردوغباری در نخها باشد ریخته شود و تاب آن نیز باز شود ، آرام آنرا از یک طرف به طرف دیگر می کشیم و وقتی که چوب زدن آن تمام شد چوب گله در قسمت آخر قالی می گذاریم و آن را به دور چوب به طرف سر اول می پیچیم و آن را جمع میکنیم که به این عمل عملیات تکمیلی چله می گویند.
    4- نحوه انتقال به روی دستگاه: ابتدا سر اول قالی را روی دستگاه انداخته آن را به طرف خود به پایین می کشیم و تا آخر می پیچانیم ، بعد که سر آخر در بالای دار جا افتاد دوباره آنرا به طرف بالا می پیچانیم تا پایین دستگاه که سر اول کاره است محکم شود هر بار یک دور آن را به طرف بالا می پیچانیم ، شطها را با دست می کشیم و چوب میزنیم تا به صورت یکسان محکم شده و تاب آن باز شود ، هنوز که نخها خیلی محکم نشده باید سیم یا طناب را در پایین دار به دور نخ ها بپیچانیم ، بدین صورت که در هر بیست سانتیمتر یک بار سیم یا طناب را از وسط نخها به صورت اریب از وسط نخها عبور میدهیم و در دو طرف دار محکم میبندیم.
 

 

 

  5- کجویندی(گله): بعد از اینکه کار بالابردن چله به روی دار به پایان رسید آماده برای کجو بندی(گله) است ابتدا برای کجو بندی نخی را که در وسط کار برای بردن دم به سر اول بسته بودیم از قسمت جلوی داربه پیش خود کشیده چوب شفت(هاف) از وسط آن عبور میدهیم ، به طرف پایین می آوریم، از همان قسمت مجددا" یک میله به طرف بالا میکشیم تا وسط دو میله برای شروع کجو بندی آماده شود. چوب گله را در وسط دو میله قرار داده ، دو طرف آن را به دو طرف دار از طرف راست به باهه راست و از طرف چپ به باهه چپ می بندیم. دو میخ را در دو طرف چوب قرار داده نخستین زهه را که قبلاً چهار لا کرده بودیم به دو طرف چوب می بندیم ابتدا از جایی که نخهای چله شروع شده نخی که برای کجو بندی آماده کرده به نخ زهه گره زده و نخ را از زیر نخ زهه بیرون آورده به مچ دست خود می اندازیم و نخ را از زیر شفت پایین آورده و از روی آن بالا می کشیم و همیشه نخ رو را که در جلویمان است گله نموده کار به همین منوال ادامه می یابد تا کجو بندی تمام شود بعد از اتمام کجو بندی شفت پایین را بیرون آورده اکنون کار برای ساده بافی آماده است