ولادیمیر اسکاچکو ــ سردبیر هفتهنامهی «کیفسکی تلگراف» اوکراین ــ در مدت برگزاری نمایشگاه فرش تهران همراه دیگر اصحاب رسانه و صاحبنظران، تجلی دیگری از هنر زیبای ایرانی را که اینبار بر دارهای قالی و به همت زنان و مردان هنرمند، با فرهنگی کهن و هنری فاخر نقش بسته است، برای جهانیان منعکس کرد.
به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مقالهی «اسکاچکو» چکیدهای است از زیبایی هنر ایرانی، هنری که هر دیدهای را مجذوب میکند و هر کلامی را به تحسین وامیدارد. این مقاله حاصل سفر سردبیر هفتهنامهی «کیفسکی تلگراف» به تهران است که نگاهی به عمق تاریخ فرش ایران و بینظیر بودن آن در دنیا داشته است.
در مقالهی هفتهنامهی «کیفسکی تلگراف» که با تیراژی حدود 35هزار نسخه، یکی از پرمخاطبترین رسانههای نوشتاری در اوکراین است، نویسنده با الهام از آیات قرآن کریم به مراحل شکلگیری و آفرینش جهان پرداخته، آن را با زیبایی فرش ایرانی پیوند زده و در فرهنگ شرقی، فرش را مانند نمونهی کوچکی از بهشت زمینی معرفی کرده است که بدون وجود آن، هیچ خانهای بنا نخواهد شد.
در ادامه، نویسنده با استناد به وقایع تاریخی، فرش را فقط به ایران و ایرانیها متعلق دانسته و گفته است که قدمت فرش به دوران هخامنشی میرسد.
سردبیر هفتهنامهی «کیفسکی تلگراف» اوکراین، در مقالهی خود آورده است:
فرشها نگهباناند
اشتغالزا، حافظ فرهنگ و نشاط بخش چشم
فرش برای ایران کنونی و ایرانیها (از قبیل فارس، ترک، کرد، بلوچ و دیگر اقوام) بهمعنی همهچیز آنها بوده و بیانگر این است که ایرانیهای قدیم در 2500 ـ 2400 سال پیش فرش میبافتند. در قرن هفتم که با فتح اعراب، اسلام به ایران وارد شد، حکایتها از ممنوعیت بافت چهرهی انسان و حیوانات در طرح فرشها دارد. ممنوعیت استفاده از چهرهی انسانها و حیوانات در قرن 16 توسط شاه آذربایجانی سلسلهی صفویه از بین رفت.
سلسلهی صفویهی خوشذوق، به فرش نهتنها از بعد فرهنگی و معنوی، بلکه از لحاظ مادی (مالی) نیز اهمیت و ارزش بخشید، چراکه پس از آن برای خرید فرشهای ایرانی، کاروانهای تجاری از سوی پادشاههای اروپایی سرازیر شدند و نقش ستارهی ایرانی مانند مدالی در مرکز فرش، زینتبخش پادشاهها، شاهد توطئهها و رازهای عاشقانهی آنها، اختلاف اطرافیان و نیز فراز و نشیب زندگی آنها بوده است.
بنابراین سلسلهی صفویه در پایتخت خود اصفهان و بسیاری از شهرهای دیگر، کارگاههای دولتی که در آنجا هنرمندان و اساتید بافنده، فرشهای ارزشمند و شاهکار تولید میکردند، ایجاد کردند.
اما شما باور نمیکنید که فرش بیمانند ایرانی، یعنی «پازیریک» (نامی از نامهای ما) نامیده میشود.
براساس یافتههای ما در سال 1949 میلادی در درهی «پازیریک» واقع در کوههای «آلتیا» در جنوب سیبری، گروهی باستانشناس به سرپرستی دانشمند معروف شوروی «سرگی رودنکو» در اعماق یخ و یخچال، قبر مردی ناشناس را یافتند. رودنکو به این ترتیب، نخستین فرش معروف برای محققان را کشف کرد.
رودنکو نخستین فرش گلدار بافتهشده «پازیریک» را با طرحی برجسته از پرسپولیس (پایتخت هخامنشیان) یافت و به این ترتیب، زادگاه فرش را تعیین کرد. این فرش همچنان در موزهی «آرمیتاژ» شهر سنپترزبورگ نگهداری میشود؛ اما در موزهی بینالمللی فرش در تهران، فرشهایی با قدمت 500 سال وجود دارد.
به هر حال، ایرانیهای امروز مطلقا نگران نیستند، چراکه آنها چه در گذشته و چه در آینده، بهترین تولیدکنندهی فرش در دنیا و معیاری برای سنجش در این حرفه باقی خواهند ماند.
همهی این گفتهها تأییدی بر برگزاری نوزدهمین نمایشگاه فرش دستبافت ایرانی از اول تا هفتم مهرماه ( 23 تا 29 سپتامبر) در تهران است. با جمعبندی گفتههای شرکتکنندگان در نمایشگاه میتوان داستانی افسانهیی دربارهی ارتباط ایرانیها و فرشبافی ترسیم کرد.
«ایرانیها ثروت خود را روی زمین پهن میکنند» این جمله نقل قولی ایرانی است که البته دربارهی فرش ایرانی حقیقت دارد.
فرش به درون چادرهای عشایر نیز نفوذ کرد و بهطور عملی جایگزین تمام مبلمان و وسایل داخلی شد و آنها را از گرما، رطوبت و سرما محافظت و نیز بهعنوان در و همچنین محلی که روی آن رختخواب برای خوابیدن پهن میشد، مورد استفاده قرار گرفت.
برای عشایر و ایرانیهایی که فقیر هستند، فرش همچنان بهعنوان مبل و جایی که روی آن بهدنیا میآیند، زندگی میکنند و میمیرند، محسوب میشود. با این حساب، فرش باارزشترین وسیله در خانه است و این، زندگی یکی از کهنترین تمدنها روی زمین است.
اسلام نهتنها کاربرد و اهمیت فرش را تغییر نداد، بلکه به فرش جایگاهی مقدس بخشید.
مطابق قرآن، خداوند جهان را در شش روز خلق کرد، ابتدا در کویر بیپایان هفت آسمان را آفرید و آن را روشن کرد، سپس زیر آنها زمین را چون فرشی زیبا گسترانید و برای آنکه آن را ثابت نگه دارد، کوهها را در آن فروبرد و سپس مردم را در آن راه داد.
به این ترتیب فرش در مشرق زمین مترادف است با بهشت کوچک زمینی و معیاری برای سنجش رفاه ایرانیها.
در تمام خانههای شرقی، فرش وجود دارد و کسانی را که نمیتوانند برای خانهی خود فرش تهیه کنند، میتوان افراد مستضعف جامعه دانست.
فیصل مرداسی ــ رییس مرکز ملی فرش ایران ــ که برگزارکنندهی این نمایشگاه بود، گفت: فرش نهتنها برای 11میلیون از 75میلیون جمعیت ایران ایجاد اشتغال کرده، بلکه سبب شده است، آنها در روستاها باقی بمانند و فعالیت کنند تا اینکه به شهرها بیایند و اصالت خود را از دست بدهند. همچنین فرش سبب حفظ فرهنگ کهن و زیبایی زندگی و جهانبینی زیبا میشود.
با وجود کار بسیار دشوار قالیبافی، ایرانیها فرشها را میبافند و با آنها تصاویر زیبا خلق میکنند و آنها را با شکلها و رنگهای متفاوت و غیرمعمول عرضه میکنند.
در این نمایشگاه، در کنار فرشهای سنتی گلدار، تابلوفرشهایی حاوی آثار نقاشان معروف و همچنین عکسهای سرخپوستان آمریکایی و هنرپیشههایی مانند لئوناردو دیکاپریئو که در فیلم «تایتانیک» بازی کرده، صحنههایی از زندگی درباری پادشاههای اروپا، زنان زیبا و مراسم عبادی، در معرض نمایش قرار گرفته است. من حتا تابلوفرش تقلیدشده از اثر نقاش معروف روسی بهنام «شیشکین» را دیدم که روی آن، عکس خرسها در حال شکستن درخت، بهخوبی ترسیم شده است.
امروزه تهیهی تابلوفرشهای ماشینی که از آثار شاهکار تقلید میکنند، به سرعت گسترش یافته و تولیدات فرش در هند، پاکستان، چین و نپال نیز رقابت شدیدی را با فرش ایرانی دستباف ایجاد کرده است.
هنر فرشبافی درحال از دست رفتن است، زیرا ایرانیهای جوان مایل نیستند مانند نیاکان خود، در دوران رشد و زیبا شدن دچار خمیدگی پشت شوند.
اما «مرداسی» و دیگر برگزارکنندگان این نمایشگاه تلاش کردند تا ما و بازدیدکنندگان دیگر را قانع کنند که از رقابت باکی ندارند، چراکه از دیدگاه نظری، زیبایی اصیل از هیچ چیزی نمیهراسد. محمد صادقزاده ــ یکی از شرکتکنندگان این نمایشگاه ــ گفت: «مرسدس بنز از رقابت نمیهراسد، صرف نظر از اینکه خودروهای ساخت ژاپن یا آمریکا نیز وجود دارند. در این دنیا همیشه کسانی وجود دارند که علاقهمند به فرشهای ایرانی میباشند» و من جرأت نکردم با او در اینباره بحث کنم!